معاملات تجاری چیست و انواع آن کدام ها هستند؟ معامله ذاتی و تبعی چیست؟

تاجر و تجارت دو معنی و مفهوم وابسته به یکدیگر هستند. بسیاری خود را تاجر می‌نامند حتی بدون آنکه درک درستی از معنی و مفهومی واقعی این اصطلاح داشته باشند. تاجران در دنیای این روزها بسیار حضور پر رنگی دارند و حوزه کاری بسیار گسترده‌ای هم دارند. تاجران نیز در حوزه کاری خود از قوانین و اصول خاصی پیروی می‌کنند و به طور کلی مسئولیت‌ها و وظایف خاصی را می‌توان برای آن‌ها در نظر گرفت. در این مطلب از سندباد قصد داریم تا بیشتر به تاجر بودن بپردازیم.

تاجر کیست؟

در کتاب‌ها و قوانین تجارت بین‌المللی تعاریف بسیار مختلفی از تاجر و تجارت ارائه شده است ولی کامل‌ترین و جامع‌ترین آن، تعریفی است که در قانون تجارت به آن اشاره شده است. طبق ماده ۱ قانون تجارت، تاجر کسی است شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار دهد.

 منظور از معاملات تجارتی چیست؟

این معاملات به دو دسته معاملات ذاتی یا اصلی تجارتی و معاملات تجارتی تبعی تقسیم می‌شوند. معاملات اصلی در واقع معاملاتی هستند که در ماده ۲ قانون تجارت بر شمرده‌اند و در صورتی که یک شخص به این‌ها اشتغال داشته باشد، تاجر شناخته می‌شود. معاملات تجارتی تبعی نیز معاملاتی هستند که در ماده 3 قانون تجارت بر شمرده‌اند و به اعتبار تاجر بودن یکی از طرفین معامله تجارتی محسوب می‌شوند.

برای اینکه معامله تجارتی باشد، باید اولاً خرید به قصد فروش باشد و قصد فروش باید در زمان خرید وجود داشته باشد. ثانیاً تحصیل مال به قصد فروش باشد؛ بنابراین اگر تحصیل مال منقول به قصد فروش نباشد. تجارتی نخواهد بود.

ثالثاً مال باید منقول باشد، معاملات غیر منقول از ردیف معاملات تجاری خارج است زیرا برای استحکام معاملات غیر منقول و قواعد و مقرراتی وضع شده است که تشریفات آن طولانی است و با سرعت امور تجارتی منافات دارد که می‌توان به مواردی از قبیل ثبت در مراجع متعدد و دفاتر اسناد رسمی اشاره کرد.

شرکت هایی که در خصوص ارائه انواع خدمات بازرگانی فعالیت می کنند، می توانند در زمینه معاملات تجاری بسیار مفید واقع شوند. برای آشنایی بیشتر با این شرکت ها به مقاله «شرکت خدمات بازرگانی چیست و چه خدماتی ارائه می دهد؟» مراجعه کنید.

معاملات تجاری ذاتی

این نوع از معاملات تجارتی که در سرتاسر دنیا صورت می‌گیرد شامل نوع خاصی از عملیات‌ها و معاملات می‌شود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول، به قصد فروش یا اجاره، اعم از این که تصرفاتی در آن شده باشد یا نشده باشد.
2. تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد. هر گاه شغل یک شخص، تصدی به امور حمل و نقل باشد تاجر شناخته می‌شود. شرط تصدی و تکرار در کار حمل و نقل و تعدد وسایل زیر نظر شخصی است. حمل و نقل موضوع مهمی است و وسیله عمده عمل تجارت است و از طریق مختلف زمین، دریا، هوا و ریل انجام می‌گردد.
3. هر قسم عملیات دلالی و یا حق‌العمل‌کاری (کمیسیون) یا عاملیت و همچنین تصدی به هر نوع تأسیساتی (مؤسساتی) که برای انجام بعضی امور ایجاد می‌شود که می‌تواند به مواردی از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه با تهیه و رساندن ملزومات و غیره اشاره کرد.

• دلال کسی است که در مقابل دریافت اجرت، واسطه معاملات قرار می‌گیرد بدون اینکه خود خریدار با فروشنده باشد اعم از اینکه معامله نسبت به اموال منقول باشد یا غیر منقول
• حق‌العمل کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری در قبال اخذ حق‌العمل، معاملاتی انجام می‌دهد فرق حق‌العمل کار با دلال، این است که دلال به نام خود معامله نمی‌کند بلکه فقط واسطه معامله بوده و طرف معامله پیدا می‌کند ولی حق‌العمل کار جنس را به اسم خود خرید و فروش می‌نماید ولو این که در باطن مربوط به دیگری باشد و در کل حق‌العمل بک معامله یک طرفه است.
• عامل کسی است که امور را به دستور دیگری انجام می‌دهد اعم از اینکه سرمایه متعلق به خودش باشد یا نباشد.

4. تصدی به عملیات حراجی؛ یعنی عرضه اجناس به مشتریان متعدد و فروش به بالاترین قیمت یعنی مزایده و لذا این کار یک نوع دلالی هم می‌تواند باشد با این تفاوت که عملاً دلال در تکاپوی مشتری است ولی در حراجی در محل معینی جنس را به مزایده می‌گذارند.
5. هر قسم عملیات صرافی و بانکی؛ صراف کسی است که شغل او تبدیل وجوه نقد رایج و متفاوت به یکدیگر به قصد انتفاع با خرید و فروش اسناد تجاری مثل برات. بانک موسسه‌ای است که از طرف شخص یا اشخاصی ایجاد می‌شوند تا عملیات صرافی را به نحو کامل و وسیع‌تر انجام دهد. اساساً عمل عمده صرافی، خرید و فروش اسناد تجارتی است.
6. عملیات بیمه بحری و غیر بحری بیمه، قراردادی است که شخص در قبال وجهی که می‌گیرد جبران خسارت احتمالی معینی را تقبل می‌کند و ممکن است وجهی که گرفته می‌شود یک مرحله‌ای باشد یا به اقساط مثل بیمه عمر عملیات، بیمه باید به قصد انتفاع باشد.

انواع معاملات تجاری ذاتی

به بیان ساده معاملات تجاری ذاتی ماهیتی دخالت مستقیم در چرخه مالی و توزیع ثروت دارند و به انواع زیر طبقه بندی می شوند.

معاملات تجارتی توزیعی

انتقال مالکیت مال به هر صورت در دسته معاملات توزیعی قرار می گیرد. به صورتی که لزومی ندارد که کالا حتما پیش از فروش، خریداری یا دریافت شده باشد. در بسیاری از موارد تاجران اقدام به فروش یا اجاره اجناس نموده و سپس جنس مورد نظر را خریداری می کنند.

معاملات تجارتی تولیدی

راه اندازی و بهره برداری از هر کارخانه یا واحد تولیدی با هدف تولید محصولی که بتوان آن را به فروش رساند در قالب عملیات تجاری تولیدی قرار می گیرد و این عملیات باید قالب مؤسسات انجام شود.

معاملات تجارتی خدماتی

این نوع از معاملات تجاری خود به سه نوع دیگر تقسیم می شوند که به شرح زیر هستند.

• خدمات واسطه ای
• خدمات مالی
• خدمات متفرقه

معاملات تجاری دریایی

تمامی عملیات دریایی نظیر کشتی سازی و معامله انواع کشتی، حمل و نقل های دریایی نظیر کشتی رانی و سایر معاملات تجاری مربوط به آنها در این دسته قرار گرفته و برای آن، نیاز به تشکیل مؤسسه نمی باشد.

معاملات برواتی

معاملات برواتی را می توان در دو دسته معاملات تجاری ذاتی و معاملات تجاری به حکم قانون جای داد.

معاملات تجاری تبعی

معاملات تجاری تبعی نیز به مانند معاملات تجاری ذاتی یا اصلی دارای یک سری ویژگی‌ها و معاملات خاص در سرتاسر جهان هستند که از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

مسلم است وقتی طرفین معامله تاجر باشند، معاملات آن‌ها تجارتی است و دارای دو شرط است.

1. معامله نباید برای امور شخصی باشد.
2. معاملات نباید نسبت به اموال غیر منقول باشد. پس اگر دو نفر تاجر ملکی را با هم معامله کنند، تجارتی نخواهد بود.

کلیه معاملاتی که تاجر با غیر تاجر برای رفع نیازهای تجارتی خود می‌کند. مثل قرارداد ساخت با نصب برای تجارتخانه یا تألیف کتاب و چون این فعالیت در راستای انتفاع و کسب سود است و همچنین کلیه معاملات شرکت‌های تجارتی، نوعی از معاملات تجارتی محسوب می‌شود.

انواع معاملات تجاری تبعی

بر اساس شروط و تعریف ارائه شده در بالا از معاملات تبعی، این نو از معاملات تجاری را می توان در انواع زیر تعریف کرد.

اعمال تجاری تبعی تاجر با شخصیت حقیقی

اعمال تجاری تبعی که لااقل یکی از طرفین تاجر بوده و با هدف رفع نیازهای تجاری با فرد دیگری که می تواند تاجر یا غیر تاجر باشد این معامله را انجام می دهد.

اعمال تجاری تبعی با شخصیت حقوقی

همانطور که می دانیم تمامی فعالیت های تاجر با شخصیت حقوقی که به اصطلاح شرکت تجاری نامیده می شود، تجاری محسوب می شود. حتی فعالیت هایی که ذاتاً تجاری نیستند نیز به صرف تجاری بودن شرکت به صورت تبعی، تجارتی محسوب می شوند.

اعمال تجاری تبعی فرعی

تعهدات فردی ناشی از قراردادها یا روابط حقوقی اصلی، نظیر چک و سفته و … که در اثر انجام عملیات تجارتی مانند بیع تجارتی انجام می شوند، عملیات تجارتی تبعی فرعی تلقی می شوند.

منظور از  معاملات تجارتی به حکم قانون

برخی از عملیات هستند که طبق موارد ذکر شده در ماده ۲ قانون تجارت، به صورت ذاتی تجاری محسوب نمی شوند اما مصلحت حکم نموده است که قانون آنها را جزو عملیات تجاری به حساب آورد. از این رو این معاملات با حکم قانون، تجاری محسوب می شوند. از جمله این نوع معاملات می توان به معاملات برواتی و معاملات شرکت های سهامی اشاره نمود.

سخن آخر

معاملات تجاری همیشه بخش بسیار مهمی از بازارهای تجارت بین‌المللی بوده‌اند و خواهند بود. از این رو درک درست از آن بسیار مهم است. در این مقاله به ارائه تعریفی از معاملات تجاری و همچنین بررسی دو نوع اصلی معاملات تجاری پرداخته شد. خوشحال خواهیم شد تجارب یا نظرات خود را با ما در میان بگذارید.

لطفا نظرات خود را به جهت بهبود در امر تولید محتوا با ما در میان بگذارید.