هر آنچه که باید در مورد اساسنامه، سرمایه و سهم در شرکت های سهامی بدانید

شرکت‌های سهامی که یکی از مهم‌ترین انواع شرکت‌های تجاری هستند که در نوع خاص و عام تقسیم بندی شده‌اند. شرکت‌های سهامی ویژگی‌های خاص خود را دارند و از قوانین و مقررات مختص خود پیروی می‌کنند. در این مقاله از سندباد قصد داریم تا مروری بر خی از ویژگی‌های شرکت‌های سهامی از جمله اساسنامه، سهام، سرمایه و اوراق قرضه و معنی و مفهوم آن‌ها بیندازیم.

مفهوم اساسنامه چیست؟

اساسنامه، مهم‌ترین رکن شرکت سهامی و سندی است که موجودیت شرکت فقط به آن بستگی دارد. کلیه شرکت‌های سهامی اعم از عام یا خاص باید دارای اساسنامه باشند اساسنامه، روابط شرکا را با یکدیگر و حدود اختیارات مجامع عمومی و هیئت مدیره را تعیین و نیز تکلیف سود و زیان شرکت و مدت انحلال آن را معین می‌کند. اساسنامه تابع نظر مؤسسین و اکثریت دارندگان سهام است. اساسنامه باید دارای موارد زیر باشد.

• نام شرکت
• موضوع شرکت به‌طور صریح و مشخص
• مدت شرکت
• مرکز اصلی شرکت و محل شعب آن
• مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک
• تعداد سهام بی نام و با تام و مبلغ اسمی آن‌ها
• نحوه انتقال سهام با نام
• شرایط و ترتیب افزایش و کاهش سرمایه شرکت
• طریقه شور و اخذ روی و اکثریت لازم برای اعتبار تصمیمات مجامع عمومی

مفهوم موضوع شرکت چیست؟

موضوع شرکت اهدافی است که شرکت بر اساس آن تأسیس شده است که برای نمونه می‌توان به موضوعاتی همچون خرید و فروش چرم و یا استخراج معدن مس یا تولید قطعات خودرو اشاره کرد. موضوع شرکت می‌تواند مانند معاملات صرافی و بانکی کلی باشد. علاوه بر این، موضوع شرکت باید مشروع، قانونی و عقلایی باشد. در غیر این صورت از موارد ابطال شرکت است. از طرفی هم تغییر در موضوع فعالیت شرکت در قانون تجارت ایران امکان پذیر است و از طریق تغییر در اساسنامه به اجرا در می‌آید.

منظور از مدت شرکت چیست؟

شرکت ممکن است برای مدت محدودی مثلاً ۳ الی ۱۰ سال تشکیل شود. اگر مدت شرکت محدود باشد، با انقضای مدت، شرکت خود به خود منحل می‌شود. علاوه بر این، مدت شرکت قابل تمدید از طریق تغییر در اساسنامه است.

اندوخته احتیاطی در شرکت چیست؟

چون ممکن است در طول فعالیت، زبانی به شرکت وارد شود که سرمایه آن را کاهش دهد، اندوخته قانونی پیش بینی شده است. بر همین اساس، هیئت مدیره مکلف است هر سال به یک بیستم از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی در نظر گرفته و در حسابی مخصوص نگهداری کند. همین که اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه شرکت رسید، ادامه اندوخته قانونی اختیاری است.

افزایش سرمایه در شرکت چیست؟

منظور از افزایش سرمایه در شرکت این است که گاهی یک شرکت، دست به کارهای مهمتری می‌زند و با موفقیت‌هایی به دست می‌آورد و برای توسعه فعالیت‌هایش، سرمایه شرکت تا کافی است و نیاز به افزایش سرمایه پیدا می‌کند. تا زمانی که شرکا تمام تعهد خود را پرداخت نکرده‌اند و شرکت اجازه افزایش سرمایه را ندارد. از طرفی هم در صورتی که در اساسنامه پیش بینی شده باشد، شرکت می‌تواند با فروش سهام جدید، اقدام به افزایش سرمایه کند.

کاهش سرمایه چیست؟

کاهش سرمایه در شرکت‌ها به دو صورت اجباری و اختیاری است. کاهش اختیاری سرمایه در مواردی صورت می‌گیرد که شرکت به زودی موفق به انجام اهداف اولیه خود نشود و بیش از مبلغ مورد احتیاج، سرمایه در اختیار دارد. شرکت در این شرایط می‌تواند قسمتی از سرمایه خود را کاهش دهد و به شرکا برگرداند. کاهش اختیاری سرمایه، از دو راه ممکن است.

1. کاهش تعداد سهام که در این صورت، بعضی از شرکا با رضایت قیمت اسمی سهام خود را در یافت می‌نمایند و از شرکت خارج می‌شوند.
2. کاهش مبلغ اسمی سهام که در آن به عنوان مثال قیمت سهم ده هزار ریالی را به پنج هزار ریال کاهش دهیم و مازاد آن به صاحبان سهام برگشت داده شود.

کاهش اجباری سهام نیز در صورتی به اجرا در می‌آید که زیان‌های وارده به شرکت به حدی باشد که نصف سرمایه شرکت از بین برود، در این صورت هیئت مدیره موظف است که مجمع عمومی فوق‌العاده را نسبت به انحلال یا بقای شرکت تشکیل دهد.

سهام چیست؟

سرمایه هر شرکت سهامی به قطعاتی تقسیم شده که هر یک از آن‌ها را سهم گویند؛ بنابراین، سهم عبارت است از قطعاتی که مجموع آن‌ها، سرمایه را تشکیل می‌دهد. سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی بوده که مشخص کننده میزان مشارکت، منافع صاحب آن در شرکت سهامی است. در شرکت‌های دیگر به مانند شرکت‌های تضامنی، سهم هر شریک را سهم الشرکه می‌گویند.

دارنده سهم نمی‌تواند به نسبت سهم خود، از شرکت مالک باشد بلکه به نسبت سهم خود از شرکت، دارای حق است و به موجب سهم خود، از منافع شرکت بهره‌مند می‌شود و در مجمع عمومی رأی می‌دهد. در صورت انحلال شرکت، صاحب سهم از دارایی شرکت و سهم خواهد برد.

 منظور از قطعات سهام چیست؟

شرکت‌هایی که قیمت سهام آن‌ها زیاد است. برای این که هر کسی بتواند از سهام آن خریداری کند و هر سهم را به قطعات تقسیم می‌نمایند. این عمل را قانون اجازه داده است همان‌طور که در شرکت‌های سهامی، ارزش سهام برابر است، ارزش قطعات سهام هم باید برابر باشد به عبارت دیگر، اگر یک سهم به ده قطعه تقسیم گردد، نمی‌توان سهم دیگر را به پنج قطعه تقسیم کرد.

انواع سهام

سهام با نام

در سهام با نام، دارنده سهم معلوم و مشخص است و در محل شرکت دفتری وجود دارد که شماره ردیف سهام و نام دارنده در آن ذکر می‌شود بنابراین هر یک از سهام از روی شماره ردیف معلوم است که متعلق به چه کسی است انتخاب سهام با نام به این جهت است که شرکت مایل است شرکای خود را بشناسد و سیاست تجاری آن ایجاب می‌کند که سهام شرکت در دست چه اشخاصی است.

در شرکت‌های سهامی عام، نقل و انتقال سهام نمی‌تواند مشروط به موافقت مدیران آن شرکت با مجامع عمومی صاحبان سهام شود، همچنین در شرکت‌های سهامی خاص نقل و انتقال سهام می‌تواند موکول به موافقت هیئت مدیره پا مجمع عمومی باشد.

سهام بی نام

سهم بی نام، ورقه‌ای است که اسم دارنده آن در ورقه یا در دفاتر شرکت ثبت نشده است. دارنده ورقه سهام بی تام، مالک آن شناخته می‌شود و سهام بی نام، یک سند در وجه حامل است مگر خلاف آن ثابت گردد از لحاظ سرعت در نقل و انتقال سهام و تسهیل در تجارت، سهام بی نام بهتر از سهام با نام است. سهام ممتاز؛ زمانی که شرکت احتیاج دارد اشخاص سرشناسی وارد شرکت شوند و با احتیاج به افزایش سرمایه داشته و در شرایط عادی، کسی حاضر به خرید سهام نباشد، ممکن است سهام ممتاز منتشر شود.

سهام ممتاز

سهم ممتاز بر اساس تعاریف ارائه شده سهامی است که نسبت به سایر سهام، رجحانی در سود و با سرمایه و یا سایر موارد داشته باشد ولی در هر حال، قیمت اسمی آن از سایر سهام بیشتر نخواهد بود. شرکتی که احتیاج فوری به افزایش سرمایه دارد و یا اینکه احتیاج به راهنمایی و جلب نظر و با حمایت اشخاص بصیر و کارشناسان اقتصادی دارد، می‌تواند سهام ممتاز را به این دسته از افراد بدهند و مبلغ آن را دریافت نمایند سهام ممتاز هنگامی قابل انتشار است که اساسنامه شرکت، اجازه انتشار آن را داده باشد و مجمع عمومی فوق‌العاده آن را تصویب کند.

صدور سهام چیست و چگونه صورت می‌گیرد؟

بر اساس معنی و مفهوم صدور سهام می‌توان چنین عنوان کرد که قبل از تشکیل و ثبت شرکت، نمی‌توان ورقه سهم را صادر نمود. تاز مانی که تمام مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده و صدور ورقه سهم بی نام با گواهی موقت سهام بی نام ممنوع است. در سهام با نام، هر گاه ۳۵ درصد مبلغ اسمی آن پرداخت شده باشد، صدور سهام سهم با گواهی موقت سهام مانعی ندارد. تا زمانی که اوراق سهام منتشر نشده، شرکت باید به صاحبان سهام، گواهی موقت بدهد. در گواهی موقت مبلغ پرداخت شده و مبلغ تعهد شده قید می‌شود. از طرفی هم ظرف یک سال پس از پرداخت تمام مبلغ اسمی سهم، باید ورقه سهم صادر و به صاحب سهم تسلیم و گواهی موقت سهم مسترد و باطل شود.

قیمت سهام چیست؟

هر سهم معمولاً دارای دو قیمت یا ارزش تحت عنوان اسمی و تجاری می‌تواند باشد که در ادامه هر یک از این دو ارزش بیشتر توضیح داده شده‌اند.

ارزش اسمی

ارزش اسمی، همان است که در روز تشکیل شرکت، برای هر سهم پرداخت با تعهد شده و سرمایه شرکت، مجموع قیمت اسمی سهام است؛ مثلاً شرکتی با سرمایه دو میلیون ریال که به هزار سهم تقسیم شده است، ارزش اسمی هر سهم آن، دو هزار ریال است.

ارزش تجارتی

ارزش تجاری گاهی ارزش بازار یا ارزش جاری نیز خوانده می‌شود. قیمت تجارتی یا حقیقی هر سهم، بستگی به فعالیت شرکت و میزان منافع سالیانه آن دارد. سهام شرکتی که به‌طور مثال در سال 80 درصد سرمایه سود داشته باشد و در بازار نسبت به شرکتی که در سال ۱۰ درصد سرمایه سود داشته باشد، طالب بیشتری خواهد داشت و به همین دلیل گران‌تر خواهد بود و این قیمت بازار سهم، ارزش تجارتی سهم نامیده می‌شود. از طرفی هم ممکن است ارزش تجارتی سهم و مساوی با بیشتر یا کمتر از ارزش اسمی سهم باشد.

اوراق قرضه چیست؟

گاهی ممکن است، شرکت برای توسعه امور تجارتی به دو طریق زیر اقدام به استقراض کند.

1. به صورت عادی از اشخاص با بانک‌ها وجهی را به عنوان وام برای مدت معین دریافت کند.
2. شرکت‌ها می‌توانند مبادرت به انتشار اوراق قرضه نمایند.

تعریف اوراق قرضه بر اساس تعاریف ارائه شده عبارت از ورق قابل معامله‌ای است که معرف مبلغی وام است با بهره معین که تمامی آن یا اجزاء آن در موعد با مواعد معنی باید مسترد گردد. برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره حقوق دیگری نیز شناخته شود. شرکت سهامی عام می‌تواند تحت شرایط مندرج در قانون، اوراق قرضه منتشر کند. از طرفی هم، انتشار اوراق قرضه ممکن نیست مگر وقتی که کلیه سرمایه ثبت شده شرکت تادیه (پرداخت) شده و دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته و دو ترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد.

انواع اوراق قرضه کدامند؟

به طور کلی اوراق قرضه را به دو دسته عادی و تبدیل به سهام تقسیم بندی کرده‌اند. اوراق قرضه عادی در واقع آن دسته از اوراق هستند که مبلغ اسمی آن معلوم و مساوی و مدت آن هم معلوم و سود متعلقه هم تصریح شده است. اشخاص، این اوراق را خریداری نموده و در موقع معین به شرکت مراجعه و اصل و فرع آن را دریافت می‌نمایند. در اوراق قرضه تبدیل به سهام، مجمع عمومی فوق‌العاده ای که اجازه انتشار اوراق قرضه را می‌دهد، شرایط و مهلتی که طی آن دارندگان این‌گونه اوراق خواهند توانست اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند، تعیین و اجازه افزایش سرمایه را به هیئت مدیره خواهند داد.

سخن آخر

در این مطلب به معرفی ویژگی‌هایی از شرکت‌های سهامی عام و خاص مانند اساسنامه، افزایش سرمایه، کاهش سرمایه، سهام و انواع آن، اوراق قرضه و انواع آن پرداخته شد. خوشحال خواهیم شد که نظرات خود را در مورد این مقاله با ما در میان بگذارید.

لطفا نظرات خود را به جهت بهبود در امر تولید محتوا با ما در میان بگذارید.