آذربایجان : تاثیر نفت و گاز بر اقتصاد این کشور

۴ شهریور ۱۳۹۹

کشور آذربایجان از بسیاری لحاظ مقصد خوبی برای سرمایه گذاری تاجران و شرکت های ایرانی به حساب می آید. در این مطلب با تاثیر نفت و گاز بر اقتصاد آذربایجان آشنا خواهید شد.

کشور آذربایجان از دیگر همسایه‌های شمالی ایران است. کشور آذربایجان از بسیاری لحاظ مقصد خوبی برای سرمایه گذاری تاجران و شرکت‌های ایرانی به حساب می‌آید. اقتصاد این کشور در سال‌های اخیر فراز و نشیب‌های زیادی داشته است و شاید بتوان وابستگی به درآمدهای نفتی را یکی از دلایل آن دانست. در این مقاله از سندباد قصد داریم تا به بررسی بخش نفت و گاز و تاثیر آن بر اقتصاد کشور آذربایجان بپردازیم.

مروری بر اقتصاد خرد آذربایجان

در طول دوره 70 ساله شوروی، اقتصاد آذربایجان همیشه یکی از صنعتی‌ترین اقتصادهای توسعه‌یافته در قفقاز بود. رشد اقتصادی سطح بالای آذربایجان مربوط به صادرات عظیم و رو به افزایش نفت و گاز است، اما برخی بخش‌های غیر صادراتی شامل ساخت‌وساز، بانکداری و املاک و مستغلات نیز دارای رشد دو رقمی بوده‌اند.

بر اساس گزارش اداره ملی آمار تا 1 ژانویه 2017، 3/34 درصد از سهم تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور مربوط به بخش نفت و گاز است. در سال 2016 میزان تولید ناخالص داخلی 7/34 میلیارد دلار آمریکا، سرانه 5/3597 دلار آمریکا توسط ساکنین کشور تولید شد.

اقتصاد آذربایجان در چند سال اخیر آشفته بوده است. پس از رونق سوخت هیدروکربنی بین سال‌های 2000 تا 2014 که متوسط تولید ناخالص داخلی را به سالانه 9/10 درصد رساند، بر طبق آمار صندوق بین‌المللی پول، کاهش قیمت نفت و ناکامی در توسعه مناسب بخش‌های اقتصادی دیگر، افول چشمگیر رشد اقتصادی آذربایجان در سال‌های اخیر را به دنبال داشتند. در سال 2016 رشد اقتصاد به 1/3 درصد رسید و سپس در سال 2017 دارای رشد ملایم 1/0 درصد بود.

آذربایجان برای توسعه بیشتر با چالش‌های بی‌شماری روبرو است. از این میان می‌توان به مسائل مرتبط با تاثیر حاکمیت ایالتی در کنار مشکلات فساد و انحصار اشاره کرد. علاوه بر آن، همان‌طور که در بررسی‌هایی که در بین مدیران ارشد تجارت‌های مختلف در هر دو بخش خصوصی و دولتی انجام گرفت، نتایج نشان دادند که نوسان نرخ ارز، افزایش فشار مالیاتی و اقتصاد بی‌ثبات، سه تهدید مهم اقتصاد خرد در چشم‌انداز رشد سازمانی در آذربایجان هستند.

نفت و گاز آذربایجان

اقتصاد کشور آذربایجان وابستگی زیادی به صنعت نفت و گاز دارد. همان‌طور که در شکل زیر نیز مشاهده می‌کنید، میزان تولید نفت و گاز این کشور در اواخر سال 2004 میلادی رو به افزایش گذاشت. این تولید در سال‌های 2008 تا 2012 به بیشتری میزان خود در تاریخ این کشور رسید. در چند سال اخیر نرخ تولد نفت و گاز کشور آذربایجان با کاهش نسبی هم راستا با دیگر کشورها مواجه شده است.

نفت و گاز آذربایجان

در حال حاضر هیدروکربن عامل حیاتی اقتصادی آینده آذربایجان است. با وجود میدان نفتی توسعه‌یافته آذری-چراغ-گونشلی (ACG) که مهم‌ترین سکوی تولید نفت آذربایجان است، این کشور می‌تواند گنجایش 856 بشکه را تأمین کند. مهم‌ترین محرک‌های اقتصادی در کشور آذربایجان شامل صادرات نفت و گاز از طریق مجرای زیر است.

خط لوله باکو-تفلیس-جیحان (BTC)
خط لوله باکو- نووراسوییسک
خط لوله باکو-سوپسا

میزان تولید نفت در آذربایجان از سال 2010 رو به کاهش بوده است. تلاش برای افزایش تولید نفت آذربایجان در حال انجام است. پیش‌بینی می‌شود دالان گازی جنوب که بین آذربایجان و اروپا است و به لحاظ جغرافیای سیاسی اهمیت بالایی دارد، بتواند منبع صادراتی دیگری از گاز، اگرچه کوچک را فراهم کند، البته میزان آن احتمالاً نمی‌تواند عواید حاصل از بخش نفت را جبران کند.

بی پی (بریتیش پترولیوم) پروژه شاه دنیز را بر عهده دارد (8/28 درصد سهام). شرکای دیگر در پروژه شاه دنیز شامل تی پی اِی او (TPAO) (19 درصد)، پتروناس (5/15 درصد)، شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان (10 درصد)، کمپانی نفت ایران اینترترید (10 درصد) و SCG آپ استریم (7/6 درصد) می‌شوند. خط لوله جنوبی قفقاز (SCP) ذخایر شاه دنیز را از باکو و از طریق تفلیس به ارزوروم، در ترکیه منتقل می‌کند. حداکثر میزان تخلیه این خط لوله 20 میلیارد متر مکعب در سال است. شاه دنیز 2 یا توسعه میدانی کامل (FFD)، یک پروژه عظیم است که 16 میلیارد متر مکعب گاز به حدود 9 میلیون متر مکعب گاز تولیدی شاه دنیز 1 اضافه می‌کند.

این پروژه قرار است در سال 2019 رونمایی شود و پیش‌بینی می‌شود که 400 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی برای اروپا و ترکیه تأمین کند و در طی 25 سال حدود 200 میلیارد دلار تولید کند.

تاکنون این قرارداد بزرگ‌ترین قرارداد گازی امضا شده در ناحیه دریای خزر بوده است. شرکای شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان (شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان) و شاه دنیز موافقت کرده‌اند که توافق سهام تولیدی شاه دنیز را تا سال 2048 توسعه دهند.

از سال 2014، قیمت نفت در بالاترین حد خود بوده است و نفت خام برنت در سپتامبر 2018 حدود 85 دلار بود و برای اولین بار از آخرین هفته 2014، مرز 80 دلار را رد کرد.

شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان

شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان (SOCAR) مهم‌ترین بازیگر در بازار نفت و گاز آذربایجان است. این شرکت مسئول بررسی میادین نفتی و گازی، تولید، فرآوری و انتقال نفت، گاز، گاز تقطیر شده، بازاریابی نفت و محصولات پتروشیمی در بازارهای داخلی و بین‌المللی است. شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان همچنین گاز طبیعی مورد نیاز برای بخش صنعتی و عمومی آذربایجان را تأمین می‌کند. شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان دارای شرکت‌های تجاری در سوئیس، سنگاپور و امارات متحده عربی است.

صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان

صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان (SOFAZ) که در دسامبر 2000 تأسیس شد، یک صندوق با بودجه اضافی است که برای تضمین ثبات اقتصادی و جهت ترویج سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیر نفتی اقتصاد، تخصیص داده شد. یک دلیل مهم دیگر برای تأسیس صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان، رونق شفافیت مدیریت درآمد نفتی بود.

در حال حاضر سود درآمد نفتی حاصل از توسعه میادین نفتی جدید، مستقیماً در صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان قرار می‌گیرد. دارایی صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان تا 1 آوریل 2018، در مقایسه با ابتدای سال 2018، 5/1 درصد افزایش داشت (5/35806 میلیون دلار آمریکا) و به 7/37631 میلیون دلار آمریکا رسید. این افزایش در اصل به خاطر درآمدهای بودجه صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان، مدیریت دارایی و تاثیر نرخ تبدیل ارز‌های پورتفولیوی سرمایه‌گذاری بود.

صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان با حفظ سهام بزرگی از درآمد کلی نفتی حاصل از درامد کشورهای بی‌واسطه، به مقابله با تورم کمک می‌کند و همچنین اثرات مثبت دیگری هم بر اقتصاد داخلی دارد.

سخن آخر

اقتصاد کشور آذربایجان در سال‌های اخیر نوسانات زیادی داشته است که بی تاثیر از شرایط نفت در بازارهای جهانی نبوده است. وابستگی زیاد اقتصاد این کشور به درآمدهای نفتی را نمی‌توان نادیده گرفت. در هر صورت در چند سال اخیر درآمد‌های این کشور رو به افزایش گذاشته است. کشور آذربایجان همیشه یکی از مقصد‌های مهم سرمایه گذرای برای سرمایه‌گذاران ایرانی بوده است. خوشحال خواهیم شد، نظرات خود را در خصوص این مقاله با ما در میان بگذارید.

لطفا نظرات خود را به جهت بهبود در امر تولید محتوا با ما در میان بگذارید.

برای شروع کسب و کار در حوزه صادرات و واردات پروفایل خود را بسازید.