انواع روش های ترانزیت کالا کدام اند؟ مزایا و معایب ترانزیت هوایی، ریلی و جاده ای

ترانزیت چیست و نحوه ترانزیت کالا چگونه است؟ این پرسش‌ها برای بسیاری از افراد تازه‌وارد به دنیای تجارت بین‌المللی می‌تواند ایجاد شود. ترانزیت تفاوت‌ها و شباهت‌هایی هم با صادرات و واردات دارد. روش‌های مختلفی از جمله ریلی، زمینی و هوایی برای ترانزیت کالا وجود دارد و از طرفی هم قوانین و نکات مهمی را در نیز در بر می‌گیرد. در این مقاله از سندبادبه مفهوم ترانزیت و چیستی و چگونگی آن می‌پردازیم.

مفهوم ترانزیت چیست؟

در دنیای امروز علی رغم اینکه بسیاری از کشور حجم گسترده‌ای از نیازهای داخلی را خود تولید می‌کنند اما باز هم برای تأمین یک سری از کالاها و نیازهای داخلی نیازمند استفاده از کالاهای دیگر کشورها خواهند بود. از این رو هر کشوری به هر اندازه خودکفا هم باشد باز هم به واردات و صادرات برخی کالاها نیاز خواهد داشت.

پس با توجه به توضیحات بالا مبادلات کالا بین کشورهای مختلف با یکدیگر را ترانزیت می‌نامند، و در صورت انجام این شکل مبادلات بین کشورها کشور ارسال کننده کالا کالایی را صادر می‌کند که در آن توانمند عمل می‌کند و در آن زمینه به بی نیازی رسیده است و می‌توانند امر صادرات کالای مورد نظر را به کشور نیازمند آن کالا انجام دهد، و در قبال آن می‌تواند ارز بین‌المللی دریافت کند و یا از کالاهای صادراتی آن کشور در صورت نیاز استفاده کند و آن کالا را به کشور وارد کند.

مفهوم بالا را بیشتر با عنوان ترانزیت خارجی می‌شناسند. ترانزیت داخلی هم در این زمینه مطرح است. به عبارتی ترانزیت صرفاً به صادرات و وارد کالا با دیگر کشورها خلاصه نمی‌شود. در داخل کشورها نیز تبادلات کالا میان شهرهای مختلف را ترانزیت داخلی می‌گویند.

در مقاله «ترانزیت چیست و انواع آن کدام اند؟ تفاوت میان ترانزیت داخلی و بین‌المللی» در خصوص انواع ترانزیت داخلی و خارجی بیشتر صحبت شده است.

چرا ترانزیت مهم است؟

ترانزیت برای کشورهایی مانند ایران درآمدهای ارزی زیادی می‌تواند در پی داشته باشد. ترانزیت در حوزه بین‌المللی بسیار رقابتی است. همه کشورها در این بازار رقابتی سعی دارند قوانین و مقرراتی را تنظیم کنند که مزیت رقابتی در مقایسه با سایر کشورها به دست آورند. بازرگانان همیشه سعی می‌کنند که ارزان‌ترین روش حمل و نقل را برای ترانزیت کالای خود انتخاب کنند.

انواع روش‌های ترانزیت

روش‌های مختلفی به منظور ترانزیت به کار گرفته می‌شود. انتخاب یکی از روش‌های ترانزیت کالا بستگی به فاصله میان مبدأ و مقصد، نوع کالا و شرایطی جغرافیایی - سیاسی دارد. به طور کلی ترانزیت کالا از طریق سه روش زیر صورت می‌گیرد. برای اطلاع بیشتر در خصوص حمل و نقل بین المللی حتما نگاهی به مقاله «حمل و نقل بین المللی چیست و طبق چه شرایطی صورت می گیرد» بیندازید.

• ترانزیت هوایی
• ترانزیت ریلی
• ترانزیت زمینی یا جاده‌ای

ترانزیت هوایی کالا چیست؟

ترانزیت هوایی یکی از مهم‌ترین روش های مبادله کالاها در مقیاس گسترده و با سرعت بالا میان دو کشور است. در ترانزیت هوایی، حمل و نقل کالاها از طریق هواپیماهای باری صورت می‌گیرد.

کالاهای مختلفی میان دو کشور مبادله می‌شوند. برخی از این کالاها تاریخ مصرف ندارند اما بسیاری از کالاها از جمله محصولات غذایی و کشاورزی محدود به یک تاریخ مصرف هستند و از این رو باید فرایند ترانزیت آن‌ها در کمتری زمان ممکن صورت گیرد. از همین رو است که ترانزیت هوایی برای این دسته از کالا بهترین گزینه روی میز است.

مزایای ترانزیت هوایی

• سرعت بالای ترانزیت کالا
• حجم زیادی از کالا ترانزیت می‌شود.

معایب ترانزیت هوایی

• هزینه بالا در مقایسه با روش‌های ریلی و جاده‌ای

ترانزیت جاده‌ای یا زمینی چیست؟

ترانزیت جاده‌ای از روش های پر استفاده در ترانزیت کالا به ویژه در داخل کشور است. ترانزیت جاده‌ای در مقایسه با سایر روش‌های ترانزیت کالا سرعت کمتر و هزینه کمتری می‌طلبد و از این رو بسیار محبوب است. در مقاله «حمل و نقل جاده ای چیست و مزایا و معایب آن کدام است؟» به طور کامل به این روش حمل و نقل پرداخته شده است.

حمل و نقل جاده‌ای می‌تواند شامل حمل انواع کالا مانند وسایل کشاورزی، صنعتی، خرده‌ریز، پوشاک، خوراکی، لوازم‌خانگی، لوازم اداری و مواد اولیه باشد.

البته در این حمل و نقل باید به نوع کالای ارسالی توجه بیشتری شود. آن‌هم به دلیل اینکه در مسافت‌های طولانی سبب ایجاد خسارت برای کالای ارسالی نشود. مثلاً در حمل و نقل جاده‌ای مواد خوراکی حتماً باید از ماشین‌های حمل بار متناسب با حمل مواد خوراکی استفاده شود و یا مثلاً در حمل قطعات صنعتی باید از کفی با توان بالا و بست‌ها و تجهیزات ایمنی مخصوص استفاده شود.

مزایا ترانزیت جاده‌ای

• یکی از محدودیت‌های اصلی ترانزیت هوایی و ریلی این است که اماکن استفاده از آن در همه شهرهای یک کشور وجود دارد. گاهی فاصله محل تخلیه کالا تا تحویل کالا به چند صد کیلومتر می‌رسد که خود این موضوع نیازمند صرف هزینه و زمان زیادی است. اما ترانزیت جاده‌ای از طریق کامیون‌ها تقریباً در همه شهرهای کوچک و بزرگ یک کشور اماکن پذیر است.
• تردد کامیون‌ها در ترانزیت جاده‌ای امکان تحویل محموله به‌صورت درب به درب را فراهم می‌کند.
• زمان‌بندی حرکت کامیون و بارگیری متناسب با شرایط فرستنده کالا است.
• مناسب برای کالاهای تجاری و محموله‌هایی که شرایط خاصی جهت نگهداری ندارند.
• سرعت بالاتر انتقال محموله نسبت به روش حمل‌ونقل دریایی یا ریلی.

معایب ترانزیت جاده‌ای

• سرعت آن در مقایسه با ترانزیت هوایی بسیار کمتر است.
• هر کامیون قادر به حمل و نقل حجم بسیار محدودی از کالا است و از این رو برای ترانزیت حجم زیادی از کالا باید از تعداد زیادی کامیون استفاده کرد. از این رو هماهنگی‌های لازم دشوارتر خواهد بود.
• ریسک ترانزیت جاده‌ای به دلیل حوادثی از جمله تصادفات بالاتر است.

ترانزیت ریلی چیست؟

ترانزیت کالا از طریق سیستم ریلی و قطارهای مسافربری و باری هم بسیار روش کارآمدی است. حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با سایر وسایل نقلیه، ایمنی بیشتری دارد و حوادث ریلی کمتری در آن رخ می‌دهد. در مقاله «تعریف حمل و نقل ریلی چیست؟ مزایا و معایب آن چیست؟» به طور کامل در مورد حمل و نقل ریلی صحبت شده است.

جابه‌جایی کالا از طریق خطوط ریلی و قطارهای باربری صورت می‌گیرد و برای جابه‌جایی کالا بین دو کشور، باید زیرساخت‌های ریلی مخصوص موجود باشد. در ادامه در خصوص مزایا و معایب این نوع از ترانزیت کالا مواردی مطرح شده است.

مزایای ترانزیت ریلی

• ریسک بسیار کمتر در مقایسه با ترانزیت‌های جاده‌ای
• هزینه کمتر در مقایسه با ترانزیت هوایی و دریایی
• سرعت بیشتر در مقایسه با ترانزیت دریایی

معایب ترانزیت ریلی

• محدود به سیستم ریلی است. از این رو به مانند ترانزیت هوایی گاهی فاصله محل تخلیه کالا تا تحویل کالا به چند صد کیلومتر می‌رسد.
• سرعت آن در مقایسه با ترانزیت هوایی و جاده‌ای کمتر است.

ترانزیت دریایی چیست؟

در این روش، بارگیری توسط کشتی‌های باربری مخصوص صورت می‌گیرد و بیشتر توسط کشورهایی صورت می‌گیرد که هر دو دارای بندرهای مرزی باشند و در کشور ما صورت نمی‌گیرد. این روش صرفاً به صادرات کالا و واردات کالا به داخل کشور مربوط می‌شود و اغلب جهت بارهای فوق سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مزایای ترانزیت دریایی

• امنیت بالا و ریسک کمی دارد.
• حجم بسیاری زیادی از کالاها را می‌توان در هر بار ترانزیت کرد.

معایب ترانزیت دریایی

• سرعت بسیار کمتر در مقایسه با سایر روش‌های ترانزیت

• اماکن تحویل درب به درب وجود ندارد. از این رو به مانند ترانزیت هوایی گاهی فاصله محل تخلیه کالا تا تحویل کالا به چند صد کیلومتر می‌رسد.

آیا ترانزیت کالا به مجوز نیاز دارد؟

ترانزیت میان کشورها و در مقیاس بزرگ با روش های مختلفی صورت می‌گیرد. از این رو همه کشور پیوسته در تلاش به منظور ساده سازی مراحل و نحوه ترانزیت هستند. کشورهای طرفین یک فرایند ترانزیت با برقراری قراردادها و موافقت نامه‌هایی سعی می‌کنند که از اتلاف وقت و هزینه‌های کارهای اداری بکاهند. به همین دلیل است که قانون مذکور مقرر کرده که ترانزیت خارجی کالاهایی که به کشور وارد می‌شوند، در حدود قراردادهای موافقت‌نامه‌های منعقدشده بین دولت‌های دو طرف، به هیچ‌گونه مجوزی نیاز ندارد.

در این خصوص مواردی استثنا هم وجود ندارد. هر کشوری قوانین خاص خود را دارد. برای نمونه ورود کالاهایی به کشورهای مذهبی ممنوع است. نهادی‌های امنیتی لیستی از کالاهایی که در کشور ممنوع را در اختیار دولت قرار می‌دهند. از سوی دیگر برخی از کالاها در برهه‌های خاص زمانی و بسته به شرایط جامعه شاید از نظر ترانزیتی حساس شوند و نیاز به گرفتن مجوز و هماهنگی‌های لازم داشته باشند.

در مقاله «قانون در مورد ترانزیت چه می گوید؟ 26 ماده قوانین ترانزیت کالا در ایران» به بررسی قوانین ترانزیت در ایران پرداخته شده است.

وظیفه گمرک در ترانزیت کالا چیست؟

در کل باید نظارت ویژه روی فرایند ترانزیت صورت گیرد. وظیفه اصلی نظارت و رسیدگی به ترانزیت کالا بر عهده سازمان گمرک است. بر این اساس، گمرکات و سازمان‌های مربوط وظیفه دارند انبار و محوطه‌های کافی و مناسب برای تخلیه و نگهداری کالاهای خارجی فراهم کنند.

گمرک برای ارائه این خدمات، هزینه‌هایی را هم بر اساس قوانین دریافت می‌کند. تغییرات بسته‌بندی یا تکمیل کالاهای ترانزیتی با نظارت مقامات گمرکی امکان‌پذیر است و منع قانونی ندارد.

بیشتر بخوانید: امور گمرکی + مروری بر رایج ترین اصطلاحات گمرکی

علاوه بر این در مواردی که تعهد حمل کالای ترانزیتی با کانتینر تا مبادی ورودی است، گمرکات و سازمان‌های ذی‌ربط موظف هستند تا تسهیلات لازم جهت تخلیه کالا در اماکن گمرکی و یا انتقال کالا از کانتینر به کامیون و یا واگن و یا هواپیما را فراهم کنند.

سخن آخر

ترانزیت کالا چیست و نحوه اجرای آن چگونه است از جمله موضوعاتی هستند که در کنار انواع روش های ترانزیت کالا از جمله هوایی، جاده‌ای و ریلی در این مقاله به آن‌ها پرداخته شد. هر یک از روش‌های ترانزیت کالا مزایا و معایب خاص خود را دارند.

شما از کدام روش های ترانزیت کالا استفاده کرده‌اید؟