شرکت مختلط سهامی یا غیر سهامی چیست و تفاوت میان آنها چیست؟

شرکت مختلط یکی دیگر از انواع شرکت‌های تجاری است که در مقالات قبلی به بررسی انواع مختلف آن پرداخته‌ایم. شرکت مختلط به شرکتی گفته می‌شود که دارای یک یا چند شریک ضامن و یا با مسئولیت محدود و یا شرکا سهامی باشد و به همین جهت مختلط نامیده می‌شوند. در این مقاله از سندباد به شرکت‌های مختلط، قوانین و مقررات حاکم بر آن، نحوه تشکیل و انحلال و روابط میان شرکا خواهیم پرداخت.

شرکت مختلط چیست؟

پیش تر در مقاله «معرفی انواع شرکت های تجاری و تفاوت میان آنها» به معرفی نواع شرکت های تجاری پرداخته شد. گاهی در عمل دیده می‌شود که شرکت‌های سرمایه‌ای با شرکت‌های دیگر مخلوط شده و نوع دیگری از شرکت پیدا می‌شود به این طریق که یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک که مسئولیت آن‌ها محدود است، هر دو در یک شرکت دست به فعالیت مشترک می‌زنند.

انواع شرکت مختلط

در شرکت‌های مختلط، مسئولیت‌های شرکای شرکت با هم متفاوت خواهد بود و همین موضوع پایه و اساس شکل گیری انواع مختلف شرکت مختلط شده است. شرکت‌های مختلط به دو نوع زیر دسته‌بندی شده‌اند.

• شرکت مختلط سهامی
• شرکت مختلط غیر سهامی

شرکت مختلط سهامی چیست؟

شرکت مختلط سهامی یکی از انواع شرکت‌های است و در واقع ترکیبی از شرکت تضامنی و شرکت سهامی است که در آن یک یا چند شریک، ضامن و دارای سهم الشرکه هستند و بقیه سرمایه به سهام با ارزش برابر تقسیم شده است.

شرایط تأسیس شرکت مختلط سهامی

• دارای اسم مخصوص باشد.
• عبارت شرکت مختلط در آن قید شود. بدیهی است که برای جلوگیری از تشابه اسمی و ظهور معنی و افتراق آن از شرکت مختلط غیر سهامی ذکر کلمه ی سهامی بلامانع است.
• لااقل اسم یکی از شرکاء ضامن باید در اسم شرکت قید گردد و اگر نام دو یا چند نفر ذکر شود مانعی ندارد.
• شرکت الزاماَ باید دو نوع شریک داشته باشد که عبارتند از شرکاء ضامن که ممکن است فقط یک نفر باشد و شرکاء عادی یا سهامی و با توجه به مسئولیت آن ها غیر ضامن

شرکت مختلط سهامی، مانند سایر شرکت های تجارتی، دارای شخصیت حقوقی است. شرکت به عنوان یک شخص حقوقی می تواند دارای کلیه حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است. مگر حقوق و تکالیفی که طبیعتاً فقط انسان به عنوان یک شخص حقیقی می تواند دارای آن ها باشد (مفاد ماده ی 162 قانون تجارت).

در مقاله «هر آنچه که باید در مورد اساسنامه، سرمایه و سهم در شرکت های سهامی بدانید» در خصوص اساسنامه و سرمایه شرکت های سهامی صحبت شده است.

تشکیل شرکت

با توجه به ماده ی 176 قانون تجارت مقررات مربوط به تشکیل شرکت مختلط سهامی آشکار می گردد. بنابراین برای تشکیل شرکت لازم است که:

• اساسنامه و یا شرکتنامه حاوی امور اساسی شرکت تهیه شود.
• پرداخت ثلث سرمایه ی نقدی و تعهد دو ثلث بقیه اعلام گردد.
• سهم الشرکه غیر نقدی ارزیابی و تحویل شرکت شود.
• در تنظیم سهام یا قطعات، قیمت حداقل با توجه به سرمایه شرکت تعیین گردد. یعنی اگر سرمایه کمتر و یا معادل دویست هزار ریال بود حداقل پنجاه ریال و اگر بیشتر از این مبلغ بود یکصد ریال
• تهیه رسید سرمایه به نحوی که هست و اعلام آن با تصریح به اینکه سرمایه د ر تحویل شرکت است.
• تعیین اسامی و مشخصات شرکاء سهامی با مقدار سهام آن ها و شریک یا شرکاء ضامن با میزان سهم الشرکه

اداره شرکت مختلط سهامی

اگرچه شرکت مختلط سهامی دارای مجمع عمومی است اما این مجمع حق انتخاب مدیران شرکت را نخواهد داشت. بلکه مدیریت شرکت مختلط سهامی مخصوص به شریک یا شرکا ضامن است دلیل آن‌ هم این است که قاعدتا شرکا ضامن که مسئول تعهدات اضافه بر سرمایه هستند به حال شرکت بیشتر دلسوز بوده و از لحاظ مسئولیت ضمانتی خودشان در عمل بیشتر احتیاط خواهند نمود.

علاوه بر آن عموماً شرکتهای مختلط سهامی موقعی پیدا می‌شوند که تاجری برای تجارت به پول احتیاج دارد و سهامی منتشر می‌نماید که دارنده آن در منافع شریک و مسئولیت او تا اندازه سهامی باشد که تعهد نموده پس حاضر نخواهد بود که اختیار امور تجارت خود را که فعلاً به شکل مختلط درآمده به دست دیگری بسپارد.

در مقاله «مهم ترین ارکان شرکت های سهامی کدام ها هستند؟» به طور مفصل به اداره و ارکان یک شرکت سهامی پرداخته شده است.

مدارک لازم برای ثبت شرکت مختلط سهامی

• یک نسخه مصدق از شرکت نامه
• یک نسخه مصدق از اساسنامه
• اسامی مدیر یا مدیران شرکت
• نوشته ای با امضای مدیر شرکت ،حاکی از تعهد پرداخت تمام سرمایه و پرداخت واقعی لااقل ثلث از آن سرمایه 
• سوابق مصدق از تصمیمات مجمع عمومی در موارد مذکور در مواد 40،41 و 44 قانون تجارت
• نوشته ای با امضای مدیر شرکت، حاکی از پرداخت تمام سرمایه ی نقدی شرکای ضامن و تسلیم تمام سرمایه غیر نقدی با تعیین قیمت حصه های غیر نقدی.

هر شرکت مختلط سهامی دارای مجمع عمومی است که مرکب از کلیه سهامداران شرکت بوده و با رعایت مقررات مجمع عمومی عادی شرکت های سهامی تشکیل می شود. 
در حقیقت هر شرکت مختلط مانند شرکت سهامی عام دارای سه نوع  مجمع عمومی می باشد که عبارتند از:

• مجمع عمومی موسس
• مجمع عمومی عادی
• مجمع عمومی فوق العاده

شرکت مختلط سهامی گرچه دارای مجمع عمومی است ولی این مجمع حق انتخاب مدیران شرکت را نخواهند داشت. بلکه مدیریت شرکت مختلط سهامی مخصوص به شریک یا شرکاء ضامن است، علت آن هم این است که قاعدتاَ شرکاء ضامن که مسئول تعهدات اضافه بر سرمایه هستند از لحاظ مسئولیت ضمانتی خودشان در عمل بیشتر احتیاط خواهند کرد.

در مقاله «شرکت سهامی عام چیست؟ از ثبت و تشکیل تا فروش سهام و انحلال» به طور مفصل در خصوص شرکت سهامی عام صحبت شده است.

شرکت مختلط غیر سهامی چیست؟

شرکت مختلط غیر سهامی نیز در واقع ترکیبی از شرکای ضامن و شرکای با مسئولیت محدود است و شرکای ضامن به طریق شرکت تضامنی و شرکای دیگر به طریق شرکت با مسئولیت محدود عمل می‌کنند.

شرکت مختلط غیر سهامی طبق ماده ۱۴۱ شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوص بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می‌شود.

تعریف شرکت مختلط غیر سهامی

این شرکت برای امور تجارتی با نام مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می گردد و در حقیقت به منزله ترکیبی است از شرکت های تضامنی و با مسئولیت محدود که دارای دو نوع شریک ضامن و شریک با مسئولیت محدود می باشد و شریک ضامن مسئول تأدیه کلیه قروض و تعهدات شرکت خواهد بود.

همانطوری که ماده ی 141 ق.ت در مورد شرکت مزبور چنین تصریح  می دارد که شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می شود.

شرکت مختلط غیر سهامی، مانند سایر شرکت های تجارتی، دارای شخصیت حقوقی است. یعنی، به عنوان یک شخص حقوقی می تواند دارای کلیه حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است، مگر حقوق و تکالیفی که طبیعتاَ فقط انسان می تواند دارا باشد.

اداره شرکت غیر سهامی

در شرکت مختلط غیر سهامی اداره کردن شرکت جزو وظایف شریک یا شرکای ضامن می باشد و شریک یا شرکای با مسئولیت محدود نه حق و نه وظیفه دارند که شرکت مختلط غیر سهامی را اداره کنند. شریک با مسئولیت محدود در شرکت مختلط غیرسهامی حق نظارت در امور شرکت را دارد و می تواند از وضعیت مالی شرکت صورت خلاصه ای برای خودش ترتیب دهد.

در شرکت مختلط غیر سهامی قبل از ثبت شرکت تعهداتی که شرکت انجام می دهد، مسئولیت شریک یا شرکای با مسئولیت محدود در مقابل اشخاص ثالث همان است که برای شریک یا شرکای ضامن تعیین گردیده است مگر اینکه شریک یا شرکاء با مسئولیت محدود ثابت کنند که شخص یا اشخاص ثالث از محدود بودن مسئولیت آنها مطلع می باشند. بر طبق ماده 151 قانون تجارت شریک ضامن را وقتی می توان شخصا برای قروض شرکت تعقیب نمود که شرکت منحل شده باشد.

انتقال سهام

بر طبق ماده 148  قانون تجارت هیچ شریک با مسئولیت محدود نمی تواند بدون رضایت سایر شرکاء شخص ثالثی را با انتقال تمام یا قسمتی از سهم الشرکه خود به او داخل در شرکت کند. اگر در نتیجه ضررهای وارده به شرکت مختلط غیر سهامی، سهم الشرکه شریک یا شرکاء با مسئولیت محدود کم شود، تا زمانیکه این کمبود جبران نشده باشد، دادن هر سود و منفعتی به آنها ممنوع می باشد.

تفاوت شرکت مختلط غیر سهامی با شرکت تضامنی

یکی ازتفاوتهای مهم شرکت مختلط غیر سهامی با شرکت تضامنی در این است که طلبکاران شرکت مختلط غیر سهامی هنگامی می توانند برای بدهی شرکت به شرکای ضامن مراجعه نمایند که :

• اولا: شرکت منحل شده باشد. 
• ثانیا: دارایی شرکت برای پرداخت بدهی خود کافی نباشد.

این 2 شرط باید با همدیگر جمع باشد تا طلبکاران بتوانند به شرکای ضامن مراجعه نمایند، ولی در شرکت تضامنی به صرف انحلال شرکت امکان مراجعه طلبکاران به شرکاء وجود دارد و فرقی نمی کند که دارایی شرکت برای پرداخت بدهی کافی باشد.

تشکیل و ثبت شرکت مختلط غیر سهامی

در تشکیل شرکت مختلط غیر سهامی نکات زیر حائز اهمیت است:

• اسم شرکت که با عبارت شرکت مختلط و لااقل نام یکی از شرکای ضامن باید قید شود.
• تشکیل شرکت با تنظیم شرکت نامه انجام می گیرد. تنظیم شرکت نامه بین شرکا الزامی است و با شرایطی که قبلاَ درباره تنظیم شرکت های دیگر گفته شد، تهیه می گردد.
• روابط شرکا بر طبق اساسنامه و شرکت نامه باشد.
• اداره شرکت با شرکای ضامن است و حدود مسئولیت آنها همان است که در شرکت های تضامنی مقرر گردیده است.
• شریک با مسئولیت محدود در اداره شرکت دخالتی ندارد.
• هر یک از شرکای با مسئولیت محدود که برای شرکت معامله ای انجام دهد در مورد تعهدات مربوط به آن معامله به منزله شریک ضامن خواهد بود مگر این که تصریح نموده باشد، این معامله را به عنوان وکالت از طرف شرکت انجام داده است.
• هر یک از شرکای با مسئولیت محدود حق نظارت بر امور شرکت داشته و می تواند از روی دفاتر و اسناد شرکت برای اطلاع خود صورت خلاصه ای تهیه نماید.
• هیچ شریک با مسئولیت محدود بدون رضایت سایر شرکا نمی تواند تمام یا قسمتی از سهم الشرکه خود را به شخص ثالثی داده و او را وارد شرکت نماید.
• هرگاه یک یا چند نفر از شرکای با مسئولیت محدود بدون اجازه سایر شرکا حق خود را بطور کلی یا جزئی به شخص ثالثی واگذار نماید، آن شخص ثالث حق دخالت و تفحص و بازرسی در امور شرکت را نخواهد داشت.(مفاد مواد 141 الی 149 ق.ت)

مدارک لازم برای ثبت شرکت

• یک نسخه مصدق از شرکت نامه
• یک نسخه مصدق از اساسنامه(اگر باشد)
• اسامی شرکت یا شرکای ضامن که سمت مدیریت دارند.

بعد از ثبت شرکت مختلط غیر سهامی، خلاصه ای از شرکتنامه در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار باید درج گردد.

بیشتر بخوانید: شرکت سهامی خاص و سهامی عام، تفاوت در چیست؟

تشکیل شرکت مختلط چگونه است؟

تشکیل این قبیل شرکت‌ها، با تنظیم شرکت نامه است و نکات لازم و فرارها در شرکت نامه و یا اساسنامه شرکت قید می‌شود.

نام شرکت

در نام گذاری شرکت‌های مختلط باید موارد زیر را مورد توجه قرار داد.

• در نام شرکت باید عبارت مختلط و لااقل تام یکی از شرکای ضامن قید شود.
• به هر یک از شرکای با مسئولیت محدود که اسمش جزء اسم شرکت باشد در مقابل طلبکاران شرکت شریک ضامن محسوب خواهد شد.
• هر قراردادی که برخلاف این ترتیب بین شرکا قرار داده شود در مقابل اشخاص ثالث بی اثر است.

اداره شرکت

اداره شرکت‌های مختلط از چند جنبه با دیگر انواع شرکت‌های تجاری متفاوت است که در زیر به مهم‌ترین آن‌ها به طور خلاصه وار اشاره شده است.

• مدیریت شرکت در هر حال با شریک ضامن است.
• اگر شرکای ضامن متعدد باشند، بستگی به توافق میان آن‌ها دارد که یک یا چند نفر از آن‌ها سمت مدیریت را داشته باشند.
• شریک با مسئولیت محدود نه به عنوان شریک حق اداره کردن شرکت را دارد و نه اداره امور از وظایف اوست.
• شریک با مسئولیت محدود حق انتخاب مدیر برای شریک را ندارد.

بیشتر بخوانید: شرکت با مسئولیت محدود چیست و چگونه کار می کند؟

روابط شرکا در شرکت مختلط

روابطی که میان شرکا در یک شرکت مختلط وجود دارد از دیگر نکات مهم در تشکیل این نوع از شرکت‌ها است. در شرکت مختلط غیر سهامی، دو نوع شریک تحت عنوان شرکای ضامن و شرکای با مسئولیت محدود وجود دارد.

شرکای ضامن

شرکای ضامن، مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. شریک با مسئولیت محدود، کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه‌ای است که در شرکت می‌گذارد و یا باید بگذارد. شرکای ضامن باید کلیه سهم الشرکه خود را اعم از نقدی یا غیر نقدی بپردازند.

شرکای با مسئولیت محدود

شرکای با مسئولیت محدود پس از پرداخت سهم الشرکه خود دیگر به هیچ وجه مسئولیت نخواهد داشت و نیز ممکن است قسمتی از سرمایه نقدی را تأدیه و بقیه را تعهد نمایند. ولی سرمایه غیر نقدی باید به طور کامل تأدیه شود.

انتقال سهم الشرکه در شرکت مختلط

انتقال سهم الشرکه شرکای خاص مانند شرکت تضامنی، فقط با موافقت همه شرکا امکان پذیر است. شرکای با مسئولیت محدود تیتر بدون رضایت سایر شرکا نمی‌توانند سهم الشرکه خود را به غیر منتقل کنند.

ورشکستگی شرکت مختلط

ورشکستگی یک یا چند نفر از شرکای ضامن، موجب ورشکستگی شرکت پست و ورشکستگی شرکت نیز ملازمه قانونی با ورشکستگی ضامن ندارد.

در صورت ورشکستگی شرکت، طلبکاران به شرکای ضامن رجوع خواهند کرد و حق رجوع به شرکای با مسئولیت محدود را ندارند. اگر شرکت مختلط غیر سهامی ورشکست شود و دارایی شرکت میان طلبکاران خود شرکت تقسیم شده و طلبکاران شخصی شرکا، در آن حقی ندارند.

سود شرکت مختلط

چگونگی تقسیم سود در شرکت مختلط غیر سهامی تابع قرارداد شرکا است که در شرکت نامه با اساسنامه ذکر شده است. اگر در نتیجه ضررهای وارده، سهم الشرکه شرکا کم شود و مادام که این کمبود جبران نشده، تأیید و انتقال هر نوع منفعت به شرکا ممنوع است.

انحلال شرکت مختلط چگونه است؟

موارد انحلال شرکت مختلط غیر سهامی، مانند موارد انحلال شرکت تضامنی است ولی ورشکستگی شریک با شرکای با مسئولیت محدود موجب انحلال شرکت نمی‌شود.

از طرفی در هم شرکت مختلط سهامی به موجب ماده ۱۶۲ شرکت مختلط سهامی شرکتی است که تحت اسم مخصوصی بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند شریک ضامن تشکیل می‌شود. پس این شرکت ترکیبی از شرکت تضامنی و سهامی است. نسبت به شریک با شرکای ضامن، مقررات شرکت تضامنی و نسبت به شرکای سهامی، مقررات شرکت سهامی جاری است. شرکت مختلط سهامی در موارد زیر منحل می‌شود.

• وقتی شرکت مقصودی که برای آن تشکیل شده انجام دهد یا انجام آن غیر ممکن باشد.
• اگر شرکت برای مدت معینی تشکیل شده و مدت منقضی شده باشد.
• در صورتی که شرکت ورشکست شود.
• تصمیم مجمع عمومی به شرطی که در اساسنامه، این حق برای مجمع عمومی تصریح شده باشد.

مجمع عمومی در شرکت مختلط چگونه است؟

هر شرکت سهامی دارای مجمع عمومی است که مرکب از کلیه سهامداران شرکت بوده و مقررات مجمع عمومی شرکت‌های سهامی در آن جاری است. این مجمع عمومی لااقل سالی یک‌بار تشکیل شود و وظایف آن عبارت از چند مورد زیر است.

• انتخاب هیئت ناظر
• مطالعه گزارش سالیانه آن‌ها
• رسیدگی به محاسبات شرکت
• بحث در مورد امور جاری و لازم شرکت و هر گونه تصمیمی که به طور قانونی مجاز باشد.

چون اختیار اداره شرکت به دست شرکای ضامن است و شرکای سهامی نمی‌توانند در آن دخالت داشته باشند از این رو قانون حق نظارت را به شرکای سهامی داده است که از طریق مجمع عمومی اعمال می‌شود.

تفاوت شرکت مختلط غیر سهامی با شرکت تضامنی

یکی از تفاوت‌های مهم شرکت مختلط غیر سهامی با شرکت تضامنی در این است که طلبکاران شرکت مختلط غیر سهامی هنگامی می‌توانند برای بدهی شرکت به شرکای ضامن مراجعه کنند که:

اولاً: شرکت منحل شده باشد.

ثانیاً: دارایی شرکت برای پرداخت بدهی خود کافی نباشد.

این 2 شرط باید با همدیگر جمع باشد تا طلبکاران بتوانند به شرکای ضامن مراجعه نمایند، ولی در شرکت تضامنی به صرف انحلال شرکت امکان مراجعه طلبکاران به شرکا وجود دارد و فرقی نمی‌کند که دارایی شرکت برای پرداخت بدهی کافی باشد.

بیشتر بخوانید: شرکت تضامنی چیست و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید

سخن آخر

شرکت‌های مختلف که به دو نوع مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی تقسیم می‌شوند، از دیگر انواع شرکت‌های تجاری هستند. فرایند تشکیل و اداره این شرکت‌ها به توجه به ساختار منحصر به فردی که دارد تفاوت‌هایی با دیگر شرکت‌های تجاری دارد.