هزینه و نرخ حمل و نقل دریایی بین المللی چگونه محاسبه میشود؟

هزینه حمل و نقل دریایی به صورت بین المللی نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل ارزان‌تر است. کرایه حمل دریایی نیز مانند کرایه سایر وسایل حمل به وسیله عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. محاسبه قیمت و هزینه حمل و نقل دریایی هم قوانین و مقررات خاص خود را دارد. قوانینی که نوع کشتی و کانتینر استفاده شده، بارنامه، هزینه و نرخ را در بر می‌گیرد. در این مقاله به طور کامل به روش‌ها و فاکتورهای مؤثر در محاسبه نرخ حمل و نقل دریایی بین المللی خواهیم پرداخت.

حمل و نقل دریایی

محدودیت حمل دریایی مربوط به تأسیسات بندری و تجهیزات آن می‌گردد که هزینه حمل دریایی را افزایش می‌دهد. کرایه حمل دریایی بستگی به نوع کشتی، بار دارد، نرخ بارهای گروپاژ این نرخ‌ها توسط فورواردرها ارائه می‌شوند. در مقاله «حمل و نقل بین المللی چیست و انواع آن کدامند؟ بهترین روش کدام است؟» به معرفی انواع حمل و نقل بین المللی از جمله دریایی پرداخته شده است.

قرارداد حمل و نقل دریایی چیست؟

قرارداد حمل و نقل دریایی قرارداد منعقده بین صادر کننده (که منظور فرستنده کالا) و مالک کشتی (یعنی متصدی حمل و نقل و یا متصدی باربری یا حمل کننده) است.

بارنامه چیست؟

بارنامه سندی است مبین حمل که حمل کننده کالا و یا نماینده او به عنوان رسید کالا صادر می‌کند. بارنامه دریایی، سند مالکیت کالا است و فقط دارنده آن می‌تواند کالا را به تملک خود در آورد. بارنامه، رسیدی است که مالک کشتی می‌دهد و به موجب آن تأیید می‌کند که کالا، جهت حمل به او تحویل داده شده است.

معرفی انواع کشتی در حمل و نقل دریایی

خطوط کشتیرانی معمولاً به صورت‌های خطوط منظم یا خطوط نامنظم فعالیت می‌کنند.

کشتیرانی به صورت خطوط منظم

• مقاصد حمل این کشتی‌ها مشخص است.
• برنامه‌های (زمانی) حرکتی از پیش تعیین شده دارند.
• کالاهای عمومی در ابعاد و اوزان مختلف را حمل می‌نمایند که معمولاً دارای صاحبان متعدد می‌باشد.

بیشتر بخوانید: انواع روش های ترانزیت کالا کدام اند؟ مزایا و معایب ترانزیت هوایی، ریلی و جاده ای

کشتیرانی به صورت خطوط نامنظم

• دارای برنامه حرکت از پیش تعیین شده نیستند و فعالیت آنها مبتنی بر تقاضای واصله از طرف صاحب کالا می‌باشد.
• مبدأ و مقصد حمل را صاحب کالا تعیین می‌نماید.
• کالای این کشتی‌ها یک نوع مانند آهن، گندم و غیره می‌باشد.
• کشتی‌های فله‌بر (مخصوص بارهای فله‌ای)، کشتی‌های مخصوص حمل مایعات و مواد شیمیایی، کشتی‌های مخصوص حمل گاز مایع، کشتی‌های یخچالی، کشتی‌های مخصوص حمل حیوانات و کشتی‌های مخصوص خودرو جزئی از کشتی‌های نامنظم هستند.

انواع نرخ حمل و نقل دریایی بین المللی

نرخ و هزینه کرایه حمل و نقل دریای بسته به شرایطی که مطرح می‌شود، انواع مختلفی دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها پرداخته شده است.

کرایه حمل پیش پرداختی

کرایه حمل پیش پرداختی (Advance Freight) در واقع کرایه حملی است که قبل از حمل پرداخت می‌شود. این روش به صورت وسیعی در خطوط منظم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کرایه حمل دربست

کرایه حمل دربست (Lump Sum Freight) نیز بهایی است که بابت اجاره تمام یا قسمتی از کشتی بدون توجه به مقدار محموله حمل شده پرداخت می‌گردد.

کرایه حمل جبرانی

کرایه حمل جبرانی (Dead Freight) نیز در واقع کرایه حمل جبرانی نوعی ادعای خسارت است. در صورتی که صاحب کالا متعهد شود 500 تن بار در تاریخ معینی تحویل نماید و موفق به ارائه آن نشود، صاحب کشتی مستحق دریافت کرایه حمل قسمتی از محموله است که به موقع تحویل نشده است. مقدار خسارت، معادل زیان صاحب کشتی می‌باشد نه بیشتر.

کرایه حمل به صورت

کرایه حمل به صورت (Back Freight) در واقع زمانی که کالا در مقصد به وسیله گیرنده تحویل گرفته نمی‌شود و مؤسسه حمل می‌بایستی آن را عودت دهد کرایه متعلقه، کرایه حمل عودت کالا نامیده می‌شود.

کرایه حمل متناسب

کرایه حمل متناسب (Pro - Rata Freight) در واقع زمانی است که کالا به علل مختلف به بندر مقصد نرسد و صاحب کالا آن را در نقطه‌ای واسط تحویل گیرد، مبلغ کرایه پرداختی به نسبت مساحت حمل شده محاسبه می‌شود.

کرایه حمل به نسبت ارزش

کرایه حمل به نسبت ارزش (Ad Valorem Freight) از دیگر انواع نرخ و هزینه حمل و نقل دریایی بین المللی است. در واقع کرایه حملی است که بر مبنای ارزش کالا تعیین می‌شود.

کرایه حمل قیمت بازار

قیمت بازار (Market Price) نیز نوع دیگری از روش‌های محاسبه نرخ حمل و نقل است. در این روش صاحبان کشتی از روش قیمت گذاری بازار استفاده می‌کنند.

هزینه حمل و نقل دریایی چگونه محاسبه می‌شود؟

هزینه حمل و نقل دریایی کالا عبارت از بهای حمل کالا از محل عرضه تا محل تقاضا، است که در این صورت شامل هزینه بسته بندی حمل، مخارج بارگیری، بارچینی، هزینه گمرکی، هزینه بندری، عوارض، انباری در مسیر هزینه صدور پروانه‌ها می‌شود. از طرفی هم این هزینه بستگی به مسیر، مقررات و تشریفات طول مسیر و نوع حمل و نقل دارد.

فاکتورهای دخیل در نرخ حمل و نقل دریایی

نرخ کرایه حمل و نقل دریایی به صورت بین المللی بر اساس هزینه سفر کشتی تعیین می‌شود. در این رابطه، هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم کشتی و هزینه‌های جانبی زیادی وجود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.

هزینه‌های بندر

• حقوق و عوارض بندی یعنی حق ورود به دهانه بندر، حق بارگیری و تخلیه
• هزینه راهنمایی (ورودی - خروجی - لنگراندازی)
• هزینه لای‌روبی
• هزینه باز و بسته کردن کشتی از اسکله
• هزینه توقف کشتی کنار اسکله
• هزینه کمک یدک‌کش‌ها
• هزینه‌های گمرکی

هزینه‌های تخلیه و بارگیری

• هزینه بارچینی
• هزینه مهاربندی
• هزینه بارشماری
• هزینه جابه‌جایی در داخل کشتی
• هزینه جرثقیل
• هزینه بازرسی کالا

هزینه روزانه کشتی

• هزینه مربوط به ملزومات
• قطعات یدکی و تعمیرات
• هزینه رنگ و روغن
• هزینه خواربار
• هزینه ارتباطات

بیشتر بخوانید: ترانزیت چیست و انواع آن کدام اند؟ تفاوت میان ترانزیت داخلی و بین المللی

هزینه متفرقه کشتی

• قرنطینه و بهداشت
• هزینه مربوط به ایاب و ذهاب کشتی
• حق نمایندگی کشتی در بندرها
• حق نمایندگی، حقی است که مالک کشتی به مؤسسه‌ای که از طرف او برای انجام امور کشتی در بندری که حضور ندارد پرداخت می‌کند.

هزینه سوخت کشتی

یکی از مهم‌ترین اقلام مخارج کشتی و هزینه سفر کشتی را هزینه سوخت تشکیل می‌دهد.

نحوه تعیین کرایه حمل کشتی‌های نامنظم

کرایه حمل کالا در کشتی‌های فله‌بر، حمل مایعات، گاز، یخچالی، حمل خودرو، بر اساس چارتر است که بر مبنای رقابت بازار تعیین می‌شود.

حمل این گونه محموله براساس قراردادی که بین طرفین منعقد می‌گردد که چارتر پارتی (Charter Party) یا قرارداد اجاره کشتی نامیده می‌شود و بهای حمل را قیمت قرارداد (Contract Price) می‌نامند. صاحبان کالا و مؤسسات حمل، برای تعیین قیمت با یکدیگر مذاکره می‌کنند.

انواع چارتر پارتی یا قرارداد اجاره کشتی

عوامل مؤثر بر کرایه حمل و نقل دریایی در چارتر پارتی

مدت زمان چارتر

به طور کلی هر چه مدت زمان قرارداد طولانی‌تر باشد، کرایه حمل کمتر تحت تأثیر جریانات روز (کمبود کشتی و فراوانی تقاضا) قرار می‌گیرد.

شرایط قرارداد چارتر

حقوق و مسئولیت طرفین که در قرارداد ذکر می‌گردد از عوامل مؤثر بر کرایه حمل می‌باشد. طرفین آزادانه می‌توانند هر شرطی را در قرارداد منظور نمایند.

فوریت امر

اگر صاحب کالا نیاز فوری به کشتی داشته باشد، معمولاً می‌بایستی کرایه بیشتر بپردازد.

محل تحویل کشتی

اگر صاحب کالا در خاتمه عملیات، کشتی را در محل مناسبی (مثلاً جایی که تقاضا وجود دارد) با تجهیزات لازم در اختیار صاحب کشتی قرار دهد، هزینه کمتری برای صاحب کشتی ایجاد می‌شود که در نرخ تأثیر خواهد داشت.

نحوه پرداخت کرایه حمل

به عنوان مثال پرداخت کرایه، در مقابل دریافت بارنامه و در مدت معینی پس از ارائه بارنامه پس از رسیدن کشتی به بندر مقصد صورت می‌گیرد. حتی ارز مورد نظر برای محاسبه کرایه نیز در میزان کرایه حمل تأثیر دارد.

شرایط خاص زمانی و جوی

در این مورد شرایط فصلی و آب و هوای مناطقی را که حمل و نقل دریایی کالا در آنجا صورت می‌گیرد در کرایه حمل اثر دارند، برخی از بندرها در برخی از فصول به علت طوفان‌های موسمی، قابل استفاده برای هر نوع کشتی نمی‌باشند.

شرایط خاص مسیر

این عامل نیز در تعیین کرایه حمل دریایی مؤثر است. برخی از مسیرهای حمل دریایی محدودیت‌هایی دارند که این محدودیت‌ها، موجب به کار گیری شناورهای ویژه برای حمل کالا می‌شود که طبعاً افزایش کرایه را به دنبال دارد. برای مثال، برای حمل کالا از بندرعباس به خرمشهر باید از لنج استفاده کرد چون تأسیسات بندری خرمشهر برای پهلوگیری کشتی‌ها مناسب نیست.

بیشتر بخوانید: چگونه می توان بهترین محصول برای صادرات را انتخاب کنیم؟

نحوه تعیین نرخ حمل و نقل در خطوط دریایی منظم

در نحوه تعیین نرخ حمل و نقل در خطوط دریایی منظم باید نکات و فاکتورهای زیر را مدنظر قرار داد.

بندرها اصلی و بندرها فرعی

نرخ کرایه حمل در بندرها اصلی با بندرها فرعی متفاوت است؛ برای مثال، نرخ کرایه حمل در بندرعباس پایین‌تر از خرمشهر می‌باشد. ناگفته نماند که در حالت معمولی، کرایه‌ها به وسیله کنفرانس تعرفه کشتیرانی حمل، تعیین می‌شود که آن را (Tarife Price) می‌نامند.

نوع کالا

نوع کالا از عوامل مؤثر در تعیین کرایه حمل می‌باشد.

۳ارزش کالا

ارزش کالا بر نرخ اثر دارد. کالاهای با ارزش بالا دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشند.

مقدار کالا

در مواردی که کالا در حجم زیادی حمل می‌گردد، معمولاً کنفرانس‌ها تعیین نرخ نمی‌کنند.

نحوه و شرایط بسته بندی کالا

کالا با بسته بندی مناسب معمولاً با نرخ مناسب‌تری حمل می‌شود.

نوع قرارداد

از نقطه نظر این که چه مسئولیتی و وظایفی به عهده صاحب کشتی گذاشته می‌شود.

سخن آخر

نرخ و هزینه حمل و نقل دریای در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل بین المللی ارزان‌تر است و همین موضوع باعث شده است که حمل و نقل دریایی برای بسیاری از سرمایه گذاران در زمینه‌های مختلف مناسب باشد.