با مهمترین اصطلاحات حمل و نقل دریایی آشنا شوید!

در این مقاله مهمترین و اصلی ترین اصطلاحات حمل و نقل دریایی که در صادرات و واردات از طریق دریا به کار گرفته می شوند معرفی و تعریف شده اند.

اصطلاحات حمل و نقل دریایی آن‌قدر زیاد هستند که تسلط به آن‌ها به زمان و زحمت زیادی نیاز پیدا خواهد کرد. اصطلاحاتی که شامل کوچک‌ترین موارد از جمله اندازه و نوع کانتینرها تا نوع حمل و نقل می‌شود. این اصطلاحات برای شرکت‌های و افراد فعال در زمینه حمل و نقل دریایی و صادرات و واردات از طریق دریای بسیار حائز اهمیت است. در ادامه این مقاله از سندباد به مهم‌ترین آن‌ها پرداخته شده است.

حمل‌کننده عمومی

حمل‌کننده عمومی (Common carrier) در مسیرهای تحت پوشش خود، آگهی می‌دهد و کالای هر مشتری را که حاضر به خرید خدمات او باشد، حمل می‌کند. حمل‌کننده عمومی مسئولیت کالا را از زمان تحویل‌گیری تا تحویل‌دهی به عهده می‌گیرد. حمل کنندگان بدون کشتی (NVOC) حمل‌کننده عمومی هستند.

حمل‌کنندگان بدون کشتی

حمل‌کنندگان بدون کشتی (NVOC) یا Non vessel owning carriers  خدمات کشتیرانی را بدون داشتن کشتی ملکی ارائه می‌دهند. بدین شکل که به‌عنوان فرستنده کالا قسمتی از فضای کشتی را از یک خط کشتیرانی می‌خرند، سپس به‌عنوان حمل‌کننده می‌فروشند. حمل‌کنندگان بدون کشتی، بارنامه مجزایی ازطرف شرکت خود برای مشتری (shipper) صادر می‌کنند. حمل‌کنندگان بدون کشتی از دید مشتری حمل‌کننده (Carrier) و از دید صاحب کشتی فرستنده کالا (shipper) می‌باشد.

حمل‌کننده خصوصی

حمل‌کننده خصوصی (Private carrier) در اصلاحات حمل دریایی به حمل‌کننده‌ای گفته می‌شود که با مشتری خود وارد قرارداد خاصی می‌شود. حمل کننده خصوصی ممکن است در این قرارداد خود را از پاره‌ای از مسئولیت‌ها مبرا سازد. به‌عنوان مثال مالکی که کشتی خود را به شخصی اجاره سفری می‌دهد و در قرارداد خود را از برخی مسئولیت‌ها مبرا می‌کند، حمل‌کننده خصوصی می‌باشد.

مالک کشتی

مالک کشتی (Ship Owner): می‌تواند هر شخصی اعم از حقیقی یا حقوقی که کشتی به نام وی ثبت گردیده یا قرارداد اجاره کشتی به نام وی صادر شده باشد.

صاحب کالا

یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی است. صاحب کالا (Consignee) منظور، هر شخصی است که بارنامه به نام وی صادر شده باشد یا به نام وی ظهرنویسی شده باشد.

فروشنده کالا

فروشنده کالا (Seller) از دیگر اصطلاحات در حمل و نقل دریایی از طریق کشتی است و منظور هر شخص اعم از، حقیقی یا حقوقی است که قرارداد خرید کالا با او یا نماینده وی منعقد می‌گردد.

فرستنده کالا

فرستنده کالا (Shipper) نیز یکی دیگر از اصطلاحات پرکاربرد در حمل و نقل از طریق دریا است و منظور هر شخص اعم از، حقیقی یا حقوقی است که محمولات را بر اساس قرارداد حمل کشتی تحویل می‌دهد.

دموراژ

دموراژ (Demurrage) عبارت است از مبلغی معین و توافق شده که به ترتیب معطلی کشتی مازاد بر زمان مجاز تخلیه یا بارگیری بر اساس قرارداد اجاره و الحاقیه مربوط محاسبه به مالک کشتی با نماینده وی پرداخت می‌گردد.

دیسپاچ

دیسپاچ (Despatch) جایزه تسریع یا پاداش تخلیه سریع (Despatch)، عبارت است از مبلغی معین و توافق شده که در صورت بارگیری با تخلیه کشتی زودتر از موعد مقرر، طبق قرارداد اجاره و الحاقیه‌های مربوطه محاسبه و از طرف مالک کشتی به ذی‌نفع قرارداد پرداخت می‌گردد.

لِی تایم

لِی تایم (Lay time) عبارت از زمان مجاز تخلیه یا بارگیری، مدت زمان معین و مشخصی است که کلیه محمولات بر اساس قرارداد اجاره بایستی طی آن مدت کشتی تخلیه یا بارگیری شود.

بارفرابر

بارفرابر (Freight forwarder) یک واسطه در زنجیره خطوط حمل و نقل دریایی است که ترتیب حمل کالای شخص دیگری را می‌دهد. خدمات بار فرابران می‌تواند بسیار متنوع و شامل موارد زیر باشد.

• ارایه مشاوره در مورد مسیر و روش حمل
• رزرو فضا بر روی کشتی یک حمل‌کننده
• پرداخت کرایه حمل
• تهیه اسناد گمرکی
• ترخیص کالا
• بسته‌بندی
• انبارداری
• بیمه ترانزیت
• حمل کالا
• دسته‌بندی و باربندی کانتینر

اصطلاح Notify party

در قالب بارنامه‌های دریایی یافت می‌شود و منظور از آن کسی است که باید توسط حمل‌کننده دریایی از زمان ورود کشتی مطلع شود تا ترتیب دریافت کالا را بدهد. این شخص می‌تواند گیرنده یا دریافت‌کننده کالا باشد. در مقاله «تعریف بارنامه دریایی و مروری بر انواع، قوانین و مراحل صدور بارنامه دریایی» به بارنامه دریایی پرداخته شده است.

اصطلاح ICD

یک فضای درون سرزمینی است که به غیر از اسکله و دریا، تمام امکانات یک ترمینال بندری از قبیل: گمرک محوطه کانتینری و مکانی برای باربندی کانتینرها را دارد که به آن بندر خشک هم می‌گویند.

اصطلاح LCL

یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی است و به کانتینری گفته می‌شود که کالاهای چند صاحب کالا در آن تجمیع شده است. در اصطلاح برخی تاجران (بار سی ال) هم می‌گویند.

اصطلاح FCL

یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی است و به کانتینری گفته می‌شود که فقط حاوی کالای یک صاحب کالا باشد.

 اصطلاح CFS

مکانی است در بندر کانتینری که در آن کالای عمومی درون کانتینر باربندی یا از آن تخلیه می‌شود. به طور طبیعی در CFS امکانات انبارداری و جابه‌جایی کالای عمومی نیز باید وجود داشته باشد.

اصطلاح FCL

اصطلاح FCL  (FULL CONTAINER LOAD)یک کانتینر پر این اصطلاح را نباید خیلی ساده تلقی کرد. اغلب منظور از FCL، وقتی است که فرستنده کالا به اندازه یک کانتینر کامل کالای قابل حمل دارد. در این حالت یک کانتینر (بارگنج) از خط کشتیرانی گرفته آن را با کالای خود پرکرده و برای حمل در اختیار شرکت کشتیرانی می‌گذارد.

حتی در مواقعی که کانتینر پر نشده باشد، منوط به این که فقط حاوی بار یک فرستنده باشد، «کانتینر پر» یا FCL  تلقی می‌شود. از لحاظ حمل‌کننده هرگاه کانتینر توسط فرستنده کالا بارگیری و بارچینی شده باشد و نه توسط حمل‌کننده یا پیمان‌کاران او FCL نامیده می‌شود. در این حالت از نظر او تفاوتی نمی‌کند که نصف یا ربع چنین کانتینری پر شده باشد یا تمام آن.

به همین دلیل است که در بارنامه‌های صادره برای FCL جمله‌ی: «توسط فرستنده بارچینی و بارشماری شده است (SHIPPER’S LOAD, STOWED AND COUNT)» درج می‌شود. این جمله دارای اهمیت و توجه است.

جالب آن که در مواقعی نیز که یک کانتینر با چند محموله و متعلق به چند مشتری اما توسط خودشان بارگیری می‌شود، از نظر حمل‌کننده (نه بارفرابر)، بازهم FCL محسوب می‌شود. از لحاظ مقام‌های بندر نیز، چنین کانتینری که به‌صورت پر وارد محوطه بندر گردیده و آماده بارگیری است FCL به‌حساب می‌آید.

 اصطلاح LCL

اصطلاح LCL  (LESS THAN A CONTAINER LOAD) کم‌تر از یک کانتینر به حالتی گفته می‌شود که بارچینی یا به‌اصطلاح پرسازی کانتینر توسط حمل‌کننده انجام می‌گیرد. صرف‌نظر از این‌که مقدار کالا کم‌تر یا برابر ظرفیت یک کانتینر بوده باشد یا این‌که در کانتینر کالای دیگری به طور مشترک، بارگیری شده باشد.

حتی درصورتی‌که حمل‌کننده قیمت یک کانتینر را به‌حساب مشتری بگذارد، ولی خود آن را بارچینی و بارگیری کرده باشد، بازهم گویی LCL تلقی می‌گردد. همین امر است که اغلب سبب سردرگمی نسبت به این اصطلاح یا عبارت می‌شود. موضوع از نظر حمل‌کننده از آن جهت دارای اهمیت و تفاوت است که مسئولیت او نسبت به LCL  به‌مراتب بیش‌تر است، زیرا به علت تقبل مسئولیت بارگیری کالا در کانتینر، به هنگام تحویل آن نیز مسئول خسارت احتمالی خواهد بود.

اصطلاح CY

اصطلاح CY (CONTAINER YARD) محوطه کانتینری منظور فضا یا محوطه‌ای در داخل پایانه یا بندر، برای استقرار کانتینرها است تا حسب مورد به کشتی بارگیری شوند و یا روانه مقصدهای داخلی گردند.

در چنین محل یا محوطه‌ای است که حمل‌کننده یا نماینده او کانتینر را از صادرکننده تحویل می‌گیرد یا برعکس، بعد از تخلیه از کشتی آن را به واردکننده تحویل می‌دهند. این عبارت در اعتبارات اسنادی نیز کاربرد دارد و به این معنا است که مسئولیت حمل یا تحویل و تحول کانتینر در این محل، پایان می‌پذیرد.

 اصطلاح CFS

اصطلاح CFS  (CONTAINER FREIGHT STATION) انبار یا ایستگاه کانتینرها، این مکان درواقع، ناظر بر انباری است که در آن جا، محموله‌های متفرقه LCL ، به حمل‌کننده تحویل شده، تا برای صادرات، در داخل کانتینر جا گرفته، یا جهت تحویل به واردکننده، از کانتینر تخلیه می‌شود.

در بارنامه مربوط به محموله‌های کم‌تر از یک کانتینر، یا  LCL، عبارت CFS درج می‌گردد، و حاکی از آن است که کالا، در چنین محل یا انباری، جهت بارچینی در کانتینر، از فرستنده، تحویل گرفته شده، یا پس از بازکردن کانتینر، و تفکیک محموله‌های آن، به گیرنده، تحویل می‌گردد.

بیشتر بخوانید: انواع روش های ترانزیت کالا کدام اند؟ مزایا و معایب ترانزیت هوایی، ریلی و جاده ای

 اصطلاح FCL / LCL

برای مواقعی که فرستنده، محموله‌هایی را برای تحویل به چند گیرنده در یک کشور مقصد در یک کانتینر بارگیری نموده و در مقصد آن‌ها را تفکیک و به گیرنده‌های مختلف تحویل می‌دهد. یعنی یک کانتینر پر در مقصد به چند محموله کم‌تر از یک کانتینر، تبدیل می‌شود.

 اصطلاح LCL / FCL

وقتی است که محموله‌های چند فرستنده در ایستگاه بارگیری و بارچینی، جمع‌آوری شده و پس از بارگیری در یک کانتینر، برای یک نفر گیرنده واحد ارسال می‌گردد.

 اصطلاح FCL / FCL

کل محموله یک کانتینر است که از جانب یک فرستنده برای یک گیرنده ارسال می‌گردد و می‌تواند به‌صورت DOOR TO DOOR  حمل شود.

 اصطلاح BREAK BULK

یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی است و به کالای بسته شماره به صورت پاندل متفاوت (محمولات تفکیک شده) گفته می‌شود.

 اصطلاح CAF

اصطلاح CAF   (CURRENCY ADJUSTMENT FACTOR) ضریب تعدیل نرخ ارز است که به‌صورت درصدی برای تبدیل ارزهای مختلف به دلار به کار می‌رود و به کرایه حمل اضافه می‌شود.

اصطلاح FIO

اصطلاح FIO  (FREE IN AND OUT) به این معنا است که مشتری، بازرگان یا فرستنده محموله می‌بایست علاوه بر کرایه حمل، هزینه‌های بارگیری در مبدأ و تخلیه در مقصد، را نیز به عهده بگیرد.

در قراردادهای اجاره دربست CHARTER PARTY که مالک کشتی با شرایط و عملیات تخلیه و بارگیری در بندرها آشنایی ندارد یا مایل نیست خود این عملیات را تقبل نماید و یا در مواقع دو به کاری که مالک دوبه نمی‌خواهد درگیر مسائل تهیه جرثقیل برای بارگیری یا تخلیه کالا گردد، از این عبارت FIO استفاده می‌شود.

در بعضی کشورها، مثل اندونزی رسم است که در بارنامه‌هایی که مقصد آن‌ها یکی از بندرها این کشور باشد، اصطلاح FREE OUT به کار می‌رود و به این معنا است که گیرنده کالا موظف است هزینه تخلیه کالا را در بندر مقصد، پرداخت نماید.

بیشتر بخوانید: هزینه و نرخ حمل و نقل دریایی بین المللی چگونه محاسبه میشود؟

 اصطلاح CSP

اصطلاح CSP (CONTAINER SERVICE PORT) به بندری گفته می‌شود که عملیات حمل کانتینرهای پر، یا نیمه‌پر (LCL  و  FCL) در آنجا انجام می‌شود.

اصطلاح CST

اصطلاح CST (CONTAINER SERVICE TARIFF) یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی و به تعرفه خدمات کانتینری گفته می‌شود.

 اصطلاح CT

اصطلاح CT (COMBINED TRANSPORT) یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی است و به بارنامه حمل مرکب گفته می‌شود.

 اصطلاح FEEDER SERVICE

خدمات مکمل حمل از یک مبدأ داخلی یا بندر فرعی به بندرگاه اصلی و محل استقرار کشتی خط یا از خطوط فرعی به خط اصلی.

 اصطلاح MH

یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی MERCHANT HAULAGE است. این اصطلاح در زمانی به کار می‌رود که مشتری مایل است خود حمل داخلی را تقبل نماید. کانتینر اختصاص‌یافته را از محوطه کانتینری (CY) کشتیرانی تحویل گرفته پس از پرکردن آن با محموله خود آن را به همان محل و به هزینه خود بازمی‌گرداند. این حالت تابع یک فرصت زمانی و تعرفه خدمات کانتینری است که توسط خطوط کشتیرانی تعیین می‌شود.

 اصطلاح SITC  

اصطلاح SITC  (STANDARD INT’L TRADE CLASSIFICA) نوعی استاندار در حمل دریایی است. در این استاندارد طبقه‌بندی کالا برحسب معیارهای سازمان ملل و در مبادلات بین‌المللی به‌منظور مقایسه و تحلیل اقتصادی کالاهای مبادله شده، برحسب طبقه‌ها معین و تعریف شده است.

 اصطلاح SLOT

اصطلاح SLOT از دیگر اصطلاحات رایج در حمل و نقل دریایی و به معنای جایگاه به معنای جای معین برای قرارگرفتن یک کانتینر در کشتی است.

اصطلاح STRIP

اصطلاح STRIP از دیگر اصطلاحات رایج در حمل و نقل دریایی و به معنای خالی‌کردن یا بیرون آوردن کالا از کانتینر یا به‌اصطلاح لخت کردن کانتینر است.

 اصطلاح STUFF

اصطلاح STUFF از دیگر اصطلاحات رایج در حمل و نقل دریایی و به معنای پرکردن یا بارگیری کالا در کانتینر است.

 اصطلاح TANDUM

به استفاده هم زمان از نیروی کشش دو جرثقیل، برای برداشتن کانتینر یا نگله‌های سنگین و افزایش قدرت برداشت محموله گفته می‌شود.

 اصطلاح TCSP

اصطلاح TCSP (THROUGH CONTAINER SERVICE PORT) یکی دیگر از اصلاحات حمل دریایی پرکاربرد می‌باشد که به بندر چند منظوره کانتینری گفته می‌شود. در این نوع از بندرها، سرویس‌های FCL و LCL  به‌صورت مختلف انجام می‌گیرد و دارای محوطه کانتینری (CY) و ایستگاه بارچینی کانتینر (CENTER FREIGHTSTATION) هستند.

 اصطلاح TEU

اصطلاح TEU (TWENTY FOOT EQUIVALENT UNIT) معادل واحد ۲۰ فوتی معیار احتساب کانتینر است. اعم از ۲۰ یا ۴۰ فوت. در این شیوه محاسبه بر اساس و معیار کانتینر ۲۰ فوت محاسبه انجام می‌شود. به‌عنوان مثال یک کانتینر ۴۰ فوت برابر TEU ×۲ محاسبه می‌شود.

 اصطلاح THC

اصطلاح THC (TERMINAL HANDLING CHARGES) یا هزینه‌های جابه‌جایی در پایانه است. منظور از آن ترمینال یا پایانه کل مجموعه‌ای است که محل استقرار جابه‌جایی، نگهداری و بالاخره تخلیه یا بارگیری کانتینرها در محوطه یک بندر است.

 اصطلاح TRANSFER CHARGES

هزینه‌های انتقال در حمل دریایی به معنای هزینه‌های بارگیری یا تخلیه کانتینر خالی و پر می‌باشد. در مواردی استفاده می‌شود که مشتری خود حمل کانتینر را از محوطه کانتینری بندر یا خط به انبار خویش و بازگرداندن آن به محل اولیه، برعهده دارد و آن را جداگانه پرداخت می‌نماید.

 اصطلاح UN NUMBER

در اصطلاحات حمل دریایی UN NUMBER به عددی گفته می‌شود که توسط سازمان ملل متحد برای طبقه‌بندی کالاهای خطرناک، در کتاب‌های IMO اختصاص داده شده است.

سخن آخر

اصطلاحات حمل و نقل دریای گستردگی بسیار بالایی دارند و تسلط پیدا کردن به آن‌ها نیازمند تلاش زیاد است. اگر شما هم اصطلاحی سراغ دارید خوشحال خواهیم شد با ما در میان بگذارید.